سەرخىللار مۇنبىرى

پايسون پىروگرامما تىلى ھەققىدە قىسقىچە چۈشەنچە

Mahmut Can
2025-05-24 03:47:38
Avatar
Medya Gösterimi


تىل ئىنسانلارنىڭ ئالاقە ۋە تەپەككۇر قۇرالى. ئىنسانلار ئۆز-ئارا ھەرخىل تىللار ئارقىلىق ئالاقە قىلغانغا ئوخشاش كومپيۇتېر بىلەن كومپيۇتېر، كومپيۇتېر بىلەن روبوت ۋە بۇلار بىلەن ئىنسانلار ئوتتۇرىسىدا ئالاقە قۇرىدىغان ۋاسىتىلەرنى كومپيۇتېر پىروگرامما تىلى دەيمىز. ئىنسانلار ئوخشىمىغان تىللاردا سۆزلەشكەنگە ئوخشاش ھەرخىل پىروگرامما تىللىرى بولىدۇ. بۇ تىللار ئىچىدە پايسون پىروگرامما تىلى كۈچلۈكلىكى، ئاممىۋېلىقى، ئىنسان تىلىغا ئەڭ يېقىنلىقى، بولۇپمۇ ھازىرقى سۈنئىي ئەقىل ۋە سانلىق مەلۇماتلار بىلىمىنىڭ پايسون پىروگرامما تىلىدىن ئايرىلالمايدىغانلىقى بىلەن ئەڭ ئالدىغا چىقىدۇ. 

پىروگرامما تىللىرى كومپيۇتېر كۇنۇپكا تاختىسى ئۈستىدىكى بارچە ھەرىپ، سان ۋە بەلگىلەرنى پىروگرامما تىلىنىڭ ئەڭ ئاساسى ئىلىمىنتلىرى قىلىدۇ. ھەر بىر تىلنىڭ ئۆزىگە خاس گىرامماتىكا ۋە ئىملا قائىدىسى بولغانغا ئوخشاش ھەر پىروگرامما تىلىنىڭمۇ ئۆزىگە خاس بولغان گىرامماتىكا ۋە ئىملا قائىدىسى بولىدۇ. ئىنسانلار تىلىدىن بىر مۇھىم پەرقى پىروگرامما تىللىرى گىرامماتىكا ۋە ئىملا قائىدىسىگە ئىنتايىن كەسكىن ئەمەل قىلىدۇ. چۈنكى پىروگرامما تىللىرى گىرامماتىكا ۋە ئىملا قائىدىسى خاتا بولغان چاغدا ئىشلىمەي، خاتالىق بېرىدۇ..

پىروگرامما تىلى بەلگىلىك ئالگورىزما بىلەن ئىشلەيدۇ. ئالگورىزما ئىنسانلارنىڭ مەسىلە ھەل قىلىشتىكى تەپەككۇر ئەندىزىسىنىڭ كومپيۇتېرغا يۆتكىلىشىدىن ئىبارەت. شۇڭا ئالگوزىمىنىڭ ياخشى بولۇشى كومپيۇتېر پىروگرامما تىلى بىلەن مەسىلە ھەل قىلىش ئۈچۈن ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. ئاددىي تىل بىلەن ئېيتقاندا پىروگرامما ئالگورىزما بىر ئىشنى قىلىشنىڭ قەدەم باسقۇچلىرى ۋە رىتسىپىدىن ئىبارەت. 

ھەر قانداق پىروگرامما تىلىدا تۆۋەندىكىدەك تۆت چوڭ ئامىل بولىدۇ:
بىرىچى، شەرت. ( if, else, case ... ) قاتارلىق ئاچقۇچلۇق سۆزلەرنى ئاساس قىلىدۇ. سېلىشتۇرۇش، سەۋەب-نەتىجىلىك شەرت قۇرۇش ... قاتارلىقلار ئۈچۈن ئىشلىتىمىز. شەرت ھەرقانداق بىر پىروگرامما تىلىدا چوقۇم بولىدۇ. 
ئىككىنچى، تەكرارلىق. ( for, while, do while) قاتارلىق ئاچقۇچلۇق سۆزلەرنى ئاساس قىلىدۇ. ئوخشاش بىر ئىشنى تەكرار-تەكرار قىلىدىغان يەرلەردە ئىشلىتىمىز. تەكرارلاش ئەندىزىلىرىمۇ ھەرقانداق بىر پىروگرامما تىلىدا چوقۇم بولىدۇ. 
ئۈچىنچى، فونكىسسىيە. مەخسۇس مەلۇم ئىشنى قىلىش ئۈچۈن يېزىلغان تۆۋىنى بىر قانچە قۇردىن مىڭلارچە، ئونمىڭلارچە قۇر پىروگرامما تىلى بىلەن يېزىلغان كود پارچىسى، بىر لايىھە ۋە تەپەككۇر ئەندىزىسىدىن ئىبارەت. فۇنكىسسىيە دېگەن سۆزنىڭ مەنىسى بىر نەرسىنىڭ ئىشلەش ئىقتىدارى، قىلىدىغان ئىشى دېگەن مەنىدە. مەسىلەن، قولنىڭ فۇنكىسسىيەسى تۇتۇش، يېزىش، مېڭىنىڭ فۇنكىسسىيەسى تەپەككۇر قىكىش، ماشىنىلاردا رولنىڭ فۇنكىسسىيەسى يۆنىلىشنى ئۆزگەرتىش، تورمۇزنىڭ فۇنكىسسىيەسى ماشىنىنى توختۇتۇش دېگەندەك...
فونكىسسە يۇقىرى سەۋىيەلىك پىروگرامما تىللىرىنىڭ ھەممىسىدە بولىدۇ. ئەڭ ئاددىي تۆۋەن سەۋىيەلىك پىروگرامما تىللىرىدا بولمايدۇ.
تۆتىنچىسى، سىنىپ ۋە ئوبىكت. سىنىپ ۋە ئوبىكت چۈشەنچىسى نەرسىلەرنى خۇسۇسىيەتلىرى ۋە فۇنكىسسىيەلىرىگە قارىتا تۈرلەرگە ئايرىپ، فونكىسسىيەلەر ۋە خاسلاشتۇرۇلغان سان تىپلىرىدىن تۈزۈلگەن سىستېمىلىق بىر قۇرۇلمىدىن ئىبارەت. بۇ ھەممە پىروگرامما تىللىرىدا بولمايدۇ، python، Java ۋە ++C غا ئوخشاش يۇقىرى سەۋىيەلىك پىروگرامما تىللىرى بۇنى ئىشلىتىدۇ. بۇنى ئىشلەتكەن پىروگرامما تىلىنى <<ئوبىكتقا (نەرسىلەرگە) قارىتا پىروگراممىلاش>> دەپ ئاتايمىز.   

بىز بۇ مەۋسۇم ئالدىنقى ئۈچىنى ئۆگىنىپ چىقتۇق ۋە ئاخىرىدا بۇلارنى مەشىق قىلىشنىڭ ئەڭ ياخشى ۋە قىزىقارلىق ئۆرنەكلىرىدىن بىرى بولغان پايسون پىروگرامما تىلىنىڭ بىر كۈتۈپخانىسى بولغان تىرتىل ( تاشپاقا دېگەن مەنىدە) نى ئۆگەندۇق. تىرتىل ئېكران يۈزىگە گىرافىك ۋە ھەرخىل شەكىللەرنى سىزدۇرىدىغان بىر پىروگرامما بولۇپ، تاشپاقا دەپ ئىسىم قويۇشتىكى سەۋەپ، تاشپاقا قۇملۇق يەردە سۆرۈلۈپ ماڭغاندا ماڭغان يولىدا ئىز قالدۇرىدۇ. مۇشۇ ئىزلار ئارقىلىق ھەرخىل شەكىللەرنى سىزدۇرالايمىز. تىرتىل شەرت، تەكرارلىق، فونكىسسىيە، ھەتتا سىنىپلارنى ئۆگىنىشىمىز ۋە قىزىقارلىق يوللار بىلەن تەكرار قىلىشىمىز ئۈچۈن ئىنتايىن ياخشى بىر قۇرال. بولۇپمۇ بالىلارنىڭ پايسون پىروگرامما تىلى ئۆگىنىشى،بچۈشىنىشى ۋە مەشىق قىلىشى ئۈچۈن كۆڭۈلدىكىدەك ۋاسىتە.. 

بىز بۇ مەۋسۇملۇم دەرسىمىزنىڭ ئەڭ ئاخىرىدا شەرقىي تۈركىستان بايرىقىنى پايسون تىرتىل بىلەن سىىزدۇرۇپ چىقتۇق. تىرتىل بىلەن پىروگرامما تۈزۈشنىڭ قېلىپى ۋە قەدەم باسقۇچلىرى تۆۋەندىكىدەك:
بىرىنچى، ئېكران رەڭگى، قەلەم رەڭگى، توملۇقى، تېزلىكى، تىرتىل بەلگىسىنىڭ كۆرۈنۈش، كۆربنمەسلىكى قاتارلىقلارنى تەڭشىۋالىمىز. 
ئىككىنچى، تۈگەنچ فونكىسسىيەسى قويىمىز.
ئۈچىنچى، تەڭشەك بىلەن تۈگەنچنىڭ ئوتتۇرىسىغا شەرت، تەكرارلىق، فونكىسسىيەلەردىن تەركىپ تاپقان بىر قانچە قۇردىن يۈزلەرچە قۇر كودىتىن تەركىپ تاپقان پايسون پىروگرامما تىلىنى يازىمىز. 
تۆۋەندە شەرقىي تۈركىستان بايرىقىنى سىزدۇرۇش ئورنىكى بېرىلدى:
import turtle

# --------------------------------------------
# Renk ve Ekran Ayarları
ekran_rengi = "#65B7FF"
kalem_rengi = "#FFFFFF"

ekran = turtle.Screen()
ekran.bgcolor(ekran_rengi)

# --------------------------------------------
# Kalem Ayarları
t = turtle.Turtle()
t.hideturtle()
t.speed(5)
t.pensize(1)

# --------------------------------------------
# Çember (Ay) Çizme Fonksiyonu
def cember_ciz(yaricap, renk, x, y):
    t.penup()
    t.goto(x, y - yaricap)  # Çemberin merkezine göre ayarla
    t.pendown()
    t.color(renk)
    t.begin_fill()
    t.circle(yaricap)
    t.end_fill()

# --------------------------------------------
# Yıldız Çizme Fonksiyonu
def yildiz_ciz(renk, boyut, x, y, aci=0):
    t.penup()
    t.goto(x, y)
    t.setheading(aci)
    t.forward(boyut / 2.5)
    t.setheading(0)
    t.pendown()
    t.color(renk)
    t.begin_fill()
    for _ in range(5):
        t.forward(boyut)
        t.right(144)
    t.end_fill()

# --------------------------------------------
# Ay-Yıldız Çizim Fonksiyonu
def ay_yildiz_ciz():
    # Ay için iki çember
    cember_ciz(100, kalem_rengi, 0, 0)        # Büyük dış ay
    cember_ciz(80, ekran_rengi, 30, 0)        # İç kısmı temizle (hilal efekti)
    yildiz_ciz(kalem_rengi, 80, 100, -20, 45) # 45 derece döndürülmüş yıldız

# --------------------------------------------
# Çizimi Başlat
ay_yildiz_ciz()
turtle.done()

☆☆☆☆☆

(0)

import turtle
import random

# Ekranı oluştur
screen = turtle.Screen()
screen.setup(width=600, height=300)
screen.bgcolor(\"lightblue\")

# Kaplumbağayı oluştur
t = turtle.Turtle()
t.speed(3)
t.pensize(5)
t.pencolor(\"red\")


# Renk listesi
colors = [\"red\", \"blue\", \"green\", \"orange\", \"purple\", \"black\"]

# Ana menü fonksiyonu
def menu():
print(\"\
--- Asagıdakilerden hangisini yapmak istersin?---\")
print(\"1. Kare çiz\")
print(\"2. Çokgen çiz\")
print(\"3. Çember çiz\")
print(\"4. Renk değiştir\")
print(\"5. Rastgele çizgiler çiz\")
print(\"6. Kaplumbağayı hareket ettir\")
print(\"7. Ekranı temizle\")
print(\"0. Çıkış\")

# Kare çiz
def kare_ciz(kenar):
for _ in range(4):
t.forward(kenar)
t.left(90)

# Çokgen çiz
def cokgen_ciz(kenar, kenar_sayisi):
for _ in range(kenar_sayisi):
t.forward(kenar)
t.left(360 / kenar_sayisi)

# Çember çiz
def cember_ciz(yari_cap):
cokgen_ciz((yari_cap/100), 100)

# Rastgele çizgiler
def rastgele_cizgiler(n):
for _ in range(n):
t.pencolor(random.choice(colors))
t.forward(random.randint(50, 150))
t.right(random.randint(45, 135))

# Ana döngü
while True:
menu()
try:
secim = int(input(\"Bir işlem seçin: \"))
except ValueError:
print(\"Lütfen bir sayı girin.\")
continue

if secim == 1:
try:
kenar = int(input(\"Kenar uzunluğunu girin: \"))
kare_ciz(kenar)
except ValueError:
print(\"Geçersiz sayı.\")

elif secim == 2:
try:
kenar = int(input(\"Kenar uzunluğu: \"))
sayi = int(input(\"Kaç kenarlı çokgen? \"))
cokgen_ciz(kenar, sayi)
except ValueError:
print(\"Sayı girmeniz gerekiyor.\")

elif secim == 3:
try:
yari_cap = int(input(\"Yari çap uzunluğu: \"))
cember_ciz(yari_cap)
except ValueError:
print(\"Sayı girmeniz gerekiyor.\")

elif secim == 4:
#print(f\"Mevcut renkler: {colors}\")
renk = input(\"Bir renk seçin: \").lower()
if renk in colors:
t.pencolor(renk)
else:
print(\"Böyle bir renk yok.\")

elif secim == 5:
try:
adet = int(input(\"Kaç çizgi çizilsin? \"))
rastgele_cizgiler(adet)
except ValueError:
print(\"Sayı girin.\")

elif secim == 6:
yon = input(\"Yon (ileri/geri/sol/sag): \").lower()
try:
mesafe = int(input(\"Mesafe (px): \"))
if yon == \"ileri\":
t.forward(mesafe)
elif yon == \"geri\":
t.backward(mesafe)
elif yon == \"sol\":
t.left(mesafe)
elif yon == \"sag\":
t.right(mesafe)
else:
print(\"Geçersiz yön.\")
except ValueError:
print(\"Lütfen geçerli bir sayı girin.\")
elif secim == 7:
t.clear()
elif secim == 0:
print(\"Programdan çıkılıyor...\")
break
else:
print(\"Geçersiz seçim.\")

# Pencereyi kapatma
screen.bye()

ئىنكاس يېزىش ئۈچۈن تىزىملىتىپ كىرىڭ!